عامل ایجاد وبا( کد 0391)

بر طبق گزارشات سال 2010 , وبا در دنیا در هر سال موجب آلودگی 3-5 میلیون نفر شده و 100 تا 130 هزار نفر را به کام مرگ می فرستد.وقتی معالجه ای در کار نباشد,کم شدن شدید آب بدن بوجود می آید و همین عامل است که سبب می شود نرخ مرگ و میر به ویژه در کودکان و نوزادان بالا باشد.با گذر ساعت ها ,مرگ حتی در افراد بالغ تندرست هم به وقوع می پیوندد.کسانی که از وبا بهبود می یابند معمولا در برابر ابتلای مجدد به این بیماری تا مدت های طولانی مصونیت پیدا می کنند.

وبا در بخش هایی از افریقا بیش از 30 سال است که بصورت اپیدمی در آمده که عامل آن تصفیه ناکافی آب و بهسازی ضعیفی است که در این سرزمین ها دیده می شود.

وبا از اولین بیماری هایی است که به شیوه اپیدمیولوژیکی(همه گیر شناسی) مورد مطالعه قرار گرفته است.
مردمی با گروه خونی o نسبت به ابتلای شدید به وبا مستعدترند!پژوهش های بیمارستان عمومی ماساچوست, دانشگاه هاروارد و گزارشات موسسه ام آی تی در باره علوم پزشکی بیماری های قابل انتقال نشان داده که مردم دارای گروه خونی o نسبت به ابتلا به بیماری وبا ی شدید ,مستعدترند.
در فرهنگ لغت پزشکی مدیلکسیکن,وبا چنین تعریف شده است:
"وبا یک بیماری عفونی اپیدمیکی (همه گیری) حاد است که توسط یک باکتری به نام ویبریو کلرا ایجاد می شود.سم محلولی که توسط باکتری در جهاز هاضمه درست می شود, آنزیم AC غشا مخاطی را تحریک کرده و آن را وا می دارد که به ترشح مقادیر زیادی از یک مایع ایزوتونیک بپردازد و در واقع ترشح همین ماده است که موجبات اسهال آبکی شدید, از دست رفتن فوق العاده مایعات و الکترولیت ها و کم شدن بسیار زیاد آب بدن و از حال رفتن را فراهم می آورد!هر چند بیماری معمولا تاثیر زیادی بر تغییر شکل غشا مخاطی جهاز هاضمه ندارد.
در 1883 وبا کشف شد و معلوم شد که توسط ویبریو کلرا که در واقع شکلی از باکتری ها است ایجاد می شود.وبا را باکتریولوژیست بزرگ آلمانی یعنی رابرت کخ که در حد فاصل 1843 تا 1910 زندگی می کرد کشف کرد.کخ در اصل سرپرست گروهی بود که روی بیماری بررسی می کردند و به همین دلیل عازم مصر شدند!در این سرزمین که اپیدمی ایجاد شده بود,کخ گونه هایی از باکتری را در جهاز هاضمه کسانی پیدا کرد که در اثر وبا درگذشته بودند, هر چند او نه توانست عامل بیماری را جدا سازی کند و نه قادر شد توسط آن,حیوانات را بیمار نماید.
در 1883 کخ به هند رفت و در باره موفقیتش در جداسازی عامل بیماری نوشت:"یک میله کوچک خمیده;شبیه ویرگول!"او تشخیص داد که عامل بیماری در لباسهای زیر کثیف خیس, زمین های مرطوب و مدفوع بیماران وبا گرفته وجود دارد.
باکتری ویبریو کلرا همانند سایر باکتری های میله ای شکل عموما در گروه هایی که در آبهای شور کم عمق زندگی می کنند,به سر می برد.این باکتری ها خودشان را به خرچنگ های میکروسکوپی که بخشی از اکوسیستم پلانکتونی(موجودات ریز شناور) محسوب می شوند و کپ پد نام دارند می چسبانند و به طور طبیعی از طریق چند محیط زیست منتقل می شوند.کلنی های باکتری ها می توانند در سطح کپ پدها دیده شوند و در طی زمان هایی که به علت درجه حرارت, شوری پایین و مقادیر بالای مواد مغذی شکوفایی جلبکی در دهانه رودها به چشم می خورد, رشد و نمو نمایند!این امر بخوبی توضیح می دهد که چرا وبا به طور سنتی در موسم بارندگی بیش از مواقع دیگر شیوع می یابد.
از سوی دیگر باکتری ها را می توان بصورت کلنی های زنده در سطح چیزهایی که پوشش های طبیعی مصب ها و خلیج ها را تشکیل می دهند, یافت و علاوه بر آن ,آن ها را روی گیاهان, سنگ ها,صدف ها و چیزهای مشابه دید.آنها می توانند بصورت غیر فعال در سیلت و لای مصب ها و خلیج ها زنده بمانند.
در نهایت باکتری ها ساکنین تخم های پشه های بومی بوده و از آنها به عنوان مخزنی برای زندگی استفاده می کنند.در این جاها باکتری یک ساکن طبیعی است و نه به اکولوژی آسیب می رساند و نه به موجود زنده ای که در تماس با آن قرار می گیرد.
وقتی ویبریو کلرا وارد اکولوژی انسانی می شود,خیلی سریع می تواند اپیدمی شدیدی را به وجود بیاورد.گونه های سمی باکتری کلرا سمی را ایجاد می کنند که اسهال شدیدی را در انسان ها بوجود می آورد.باکتری سازگار و با دوامی مانند ویبریو کلرا قادر است در شرایط غیر ایده آلی همانند منابع آب انسانی زنده بماند.
تکثیر باکتری ها به ویژه در موقعیت هایی اتفاق می افتد که آب پر از مواد مغذی است!شرایطی مشابه با خلیج ها و مصب های رودخانه ها که مملو از مواد مغذی می باشد.همه آنهایی که به تازگی آلوده شده اند فضولات و باکتری ها را در محیط پراکنده می کنند و گسترش سریعی را در ابتلا به بیماری ایجاد می کنند!;تا زمانی که یک تغییر زیست محیطی گسترش آنها را متوقف سازد.تغییرات آب و هوایی,کاهش جمعیت و بهبود بهسازی می تواند به شیوع بیماری خاتمه دهد.
نشانه های وبا چیست؟!
ممکن است نشانه ای را بعضی از مردم حس کنند و شرح دهند در حالیکه دیگران و پزشک به علامتی دیگر توجه نمایند.برای مثال ممکن است خواب آلودگی یک نشانه باشد در حالیکه گشادی مردمک یک علامت است.
اغلب عفونت ها شدید نیستند به گونه ای که 75 درصد افراد آلوده نشانه ای دال بر بیماری ندارند.
در مدت 6 ساعت تا 5 روز نشانه های وبا از خفیف یا بدون علامت تا بیماری شدید که مشخصه های آن اسهال آبدار انفجاری(بعضی وقت ها مدفوع آب برنجی نام دارد که این نام به علت تشابه آن با آبی است که برای شستشوی برنج مورد استفاده قرار گرفته است),استفراغ و گرفتگی عضله ساق پا هستند,ظاهر می شوند.به علت از دست رفتن سریع مایعات بدن که تا 20 لیتر در روز هم می رسد , کم آبی شدید بدن و شوک در افراد دیده می شود.
علامت های از دست رفتن آب بدن عبارتند از:کاهش پلاستیسیته (اندام پذیری) پوست, چشم های گود افتاده, ضربان سریع قلب, افت فشار خون و از دست رفتن سریع وزن!شوک در نتیجه از کار افتادن سیستم گردش خون اتفاق می افتد.
عامل وبا چیست؟!
وبا بیماری اسهالی است که توسط ویبریو کلرا ایجاد می شود.این گونه برای انسان بومی نیست و حضور آن در جهاز هاضمه انسان به عنوان بخشی از چرخه زندگی طبیعی باکتری به حساب نمی آید.در واقع آن ها معمولا در مصب ها و خلیج ها به سر برده و در چرخه زندگی خود بین مخازن مختلف که عبارت از حلزون های کوچک و خرچنگ ها و موجودات ریز شناورهستند جا به جا شده و یا از لای ها و کثافت های مصب و خلیج به جاهای دیگر منتقل می شوند.
باکتری ویبریو کلرا از راههای مختلف وارد اکوسیستم انسان می شود.عمومی ترین این راهها غذا و آب آلوده است.وقتی انسان غذای دریایی می خورد-به ویژه صدف های خوراکی یا خرچنگ هایی که بومی محیط زیست مصب ها و خلیج ها هستند-و پخت بصورت کامل صورت نگرفته و یا مصرف بصورت خام انجام می شود, در اصل بلع تعداد زیادی باکتری که می توانند وبا ایجاد کنند صورت می گیرد.
سبزی هایی که توسط آب های آلوده ,آبیاری شده و بخوبی تمیز نمی شوند منابع دیگری هستند که بیماری وبا را بوجود می آورند!در جاهایی که همانند اردوگاه های مهاجرین یا اجتماعات با محدودیت های بالای منابع آب , بهسازی فوق العاده ضعیف است , وجود تنها یک قربانی آلوده می تواند کل آب مصرفی اجتماع را آلوده نماید.
تشخیص وبا
اسهال فوق العاده آبکی و استفراغ به ویژه وقتی با از دست رفتن سریع آب بدن و مسافرت اخیر یا مصرف صدف خوراکی همراه باشد,می تواند بر بیماری وبا دلالت نماید.روش های آزمایشگاهی که به تشخیص باکتری کمک می کنند عبارتند از:آزمایش رنگ آمیزی گرم مدفوع( و مشاهده باکتری های میله ای گرم منفی), آزمایش میکروسکوپی محیط تاریک و پی سی آر مدفوع.معالجه حتی باید قبل از شروع تشخیص صورت گیرد.
برانکاردهای وبا برانکاردهایی هستند که با داشتن منافذ و سوراخ ها یی, به بیماران اجازه می دهند که مدفوع خود را داخل سطل و دلوهایی مخصوص بریزند.این امر باعث برآورد مدفوعی می شود که از دست می رود و مایعات مورد نیاز آن باید جایگزین گردند.
در جاهای کمتر صنعتی احتمال ابتلا به وبا بیشتر است و در این جاها به ویژه باید به نشانه هایی که بعد از خوردن غذای خوب نپخته و یا آب تصفیه نشده به چشم می خورد,توجه جدی نمود.
وبا چگونه معالجه می شود؟!
به علت مرگ ناشی از وبا که در نتیجه از دست رفتن آب بدن صورت می گیرد,معالجه با استفاده از درمان خوراکی و آبرسانی به بیمار(ORT) که شامل مقادیر زیادی از آب است که با قند و نمک ترکیب شده, صورت می گیرد.
بسته های از قبل آماده شده بصورت تجاری در دسترسند اما قیمت توزیع گسترده آنها را در کشورهای در حال توسعه محدود نموده است.بنابراین دستورات ساخت ORT خانگی که با استفاده از مواد و محتویاتی صورت می گیرد که عموما در خانه ها یافت می شوند نیز کاملا توصیه شده است.هرچند در حالات شدید بیماری جایگزینی مایعات باید از طریق تزریق وریدی صورت گیرد.
آنتی بیوتیک ها دوره بیماری را کم می کنند هرچند حتی وقتی آنتی بیوتیک ها مصرف می شوند ORT کماکان باید خورده شود.باید به خاطر داشت که در ابتلا به بیماری وبا نباید از داروهای ضد اسهال استفاده کرد زیرا این امر مانع از خروج باکتری های مسبب وبا از بدن می گردد.
در خیلی از جاهای دنیا مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها در حال افزایش است.برای مثال در بنگلادش , اغلب گونه ها در برابر تتراسایکلین, تری متوپریم-سولفا متوکسازول و اریترومایسین مقاوم شده اند.
پیشگیری از وبا
فقط میوه پوست کنده بخورید و سالاد, ماهی خام و سبزیجات نپخته نخورید.اگر در کشورهایی با خطر بالا,بعد از خوردن این غذاها نشانه هایی دال بر ابتلا به وبا مشاهده کردید,به ابتلا به بیماری وبا شک کنید.
اگر می خواهید به جایی سفر کنید که وبا در آنجا بصورت اپیدمی در آمده,بیشتر در باره وبا بیاموزید.در چنین جاهایی اگر گرفتگی عضله پا, استفراغ و اسهال آزارتان داد,فوری در جستجوی دریافت مراقبت های پزشکی بر بیایید.
وقتی در جایی دیگر هستید,آب را از هر منبعی ننوشید.تا جایی که ممکن است لیوان یا ظرف آب همراهتان باشد.مطمئن باشید که آبی که می نوشید آنقدر جوشانده شده که سالم باشد.
قبل از خوردن هر چیزی مکان را کنترل کنید.وبا بیماریی است که توسط غذا منتقل می شود.باکتری آب را آلوده کرده و از طریق آبخوری انتقال پیدا می کند.غذاهایی که آب آلوده دارند و خوب پخته نشده و دارای باکتری هستند احتمالا عامل بیماری وبا را انتقال می دهند.
از خوردن حلزون خام خودداری کنید زیرا معلوم شده که این غذا با عامل بیماری وبا آلوده شده است.حلزون های نواحی ساحلی اغلب آلوده اند.مراکز کنترل بیماری در ایالات متحده اذعان دارند که مهمترین عامل بیماری وبا در امریکا غذاهای دریایی می باشد.
همین را در باره میوه ها و سبزی ها هم در نظر بگیرید.وقتی شما در جایی یا کشوری هستید که به شرایط بهداشتی آن اطمینان ندارید,حتی المقدور سالاد نخوردید و میوه ها را خودتان پوست بکنید.
از خوردن غذاهای خیابانی اجتناب کنید زیرا آنها علاوه بر وبا ,بیماری های دیگر را هم به خوبی انتقال می دهند.در معرض گرد و خاک و دیگر آلاینده های خیابانی بودن,عذاهای خیابانی را ناسالم تر هم می کند!