ورمی کمپوست به مفهوم استفاده از کرم های خاکی(تصویر) برای کمپوست کردن باقیمانده های آلی است.کرم های خاکی می توانند انواع مواد آلی را مصرف کنند و به اندازه وزنشان در هر روز بخورند یعنی هر کیلوگرم کرم در هر روز یک کیلوگرم پسمانده می خورد.فضولات کرم مملو از نیترات است و به علاوه فسفر,پتاسیم , کلسیم و منیزیوم هم دارد.گذر کرم های خاکی از دل خاک, رشد باکتری ها و اکتینومایست ها را تسریع می نماید.اکتینومایست ها در حضور کرم ها رشد و نمو می کنند و محتویاتشان در فضولات کرمی بیش از شش برابر خاک است.
انواع کرم ها
یک کپه از کمپوست مرطوب 2.4 متر در 1.2 متر و 0.6 متر ارتفاع یک جمعیت بیش از 50000 کرم را حمایت می کند.کرم هایی که در توده کمپوست پیدا می شوند, مواد را مخلوط می کنند, توده را هوادهی می کنند و تجزیه را سرعت می بخشند.وقتی کرم های خاکی برای اختلاط و هوادهی حضور دارند, چرخانیدن توده لزومی ندارد.محیط زیست ایده آل برای کرم ها چاله کم عمق است و قسم کرم ها باید خوب انتخاب شود.لومبریکوس روبلوس(کرم قرمز) و ایزنیا فوئتیدا کرم های مقاوم به حرارت هستند و بنابراین انتخابات خوبی به شمار می آیند.انواع کرم های خاکی(آلولوبوفورا کالیجینوزا و لومبریکوس ترست ریس) به مواد آلی از زیر حمله می کنند و بعدا و در طی کمپوست سازی فعال گرسنه می مانند و در درجه حرارت های بالا راحت تر از دیگران کشته می شوند.
کرم خاکی های اروپایی(دندرابنا ونتا و ایزنیا هورتنسیس) به گونه تجاری تولید می شوند و در بسیاری از شرایط آب و هوایی قابل استفاده اند.اینها تا حدود 10-20 سانتیمتر رشد می کنند.کرم خاکی افریقایی(اودریلوس اگنیا) بزرگ و گونه ای کرم گرمسیری است.این کرم ها درجه حرارتی بالاتر از ایزنیا فوئتیدا را تحمل می کنند و گستره رطوبت تولیدی آنها نیز بالاست.هرچند محدوده تحمل درجه حرارت این کرم زیاد نیست و نمی تواند زیر 7 درجه سانتیگراد زنده بماند.ورمی کمپوست در خیلی کشورها استفاده می شود.چگونگی این عمل آوری را در متن زیر می توانید ببینید:
تصویر-نمای نزدیک محیط کشت کرمی
مطالعات موردی
ورمی کمپوست در فیلیپین
کرم های مورد استفاده در این مطالعه لومبریکوس روبلوس و پریونیکس اکسکویتور بودند.این کرم ها نادر بودند و تکثیر تجاریشان توسط یک مربی اسب صورت می گرفت!برای این کار او از جعبه های چوبی کوچکی که در کپر گذاشته بود ,استفاده می نمود.جعبه ها 45 در 60 در 20 سانتیمتر بودند و سوراخی برای زهکشی داشتند.جعبه ها روی ردیفی از قفسه ها و تایرها قرار داشتند.
مواد بستر , باقیمانده های متفرقه آلی همچون خاک اره, کلش, پوست برنج, تفاله نیشکر و مقوا را شامل شد و با آب بخوبی رطوبت دهی گردید.ترکیب مرطوب حدود یک ماه باقی ماند و با یک گونی مستعمل برای به حداقل رساندن تبخیر پوشش داده شد و چند بار حسابی مخلوط گردید.وقتی تخمیر کامل شد فضولات جوجه و مواد سبزی همچون سنبل آبی اضافه گشت.مواد در جعبه قرار داده شدند.این جعبه ها به کرم ها اجازه می داد که براحتی تونل بزنند و رطوبت را نگهداری نمایند.کسر محتویات مواد مورد استفاده وابسته به نوعشان بود ولی هدف این بود که محتویات پروتئین نهایی حدود 15 درصد بشود.تا آنجا که ممکن بود سعی شد پی اچ نزدیک خنثی فراهم شود و جعبه ها در درجه حرارت های بین 20 و 27 درجه سانتیگراد نگهداری شوند(در درجات بالاتر کرم ها به رخوت تابستانی و در درجات پایینتر به خواب زمستانی می رفتند)
هرچند کرم ها توانستند مواد بستر را بخورند,آنها در تغذیه از این قاعده پیروی نمودند:هر کیلوگرم کرم یک کیلوگرم غذا در 24 ساعت می خورد.برای هر 0.1 متر مربع سطح, صد گرم کرم پرورش دهنده اسب اضافه شد.مواد غذایی شامل فضولات جوجه,سنبل آبی و سزیجات بودند.در یک مزرعه , سنبل آبی رشد خوبی داشت و بصورت تازه به عنوان تنها منبع غذایی مورد استفاده قرار گرفت.حفاظت هایی برای کرم ها در برابر شکارچی ها انجام شد(پرنده ها,مورچه ها, انگل ها,جونده ها,قورباغه و هزار پا)
رویه کمپوست سازی
یک سری چاهک(تعداد وابسته به فضای در دسترس) با اندازه های تقریبی 3 متر در 4 متر در یک متر عمق با کناره های شیب دار حفر گردید.چوب های بامبو به موازات هم در کف چاهک ریخته شد و با شبکه ای از قطعات چوبی پوشش داده شد.این امر زهکشی مورد نیاز را برای کرم هایی فراهم نمود که نمی توانند در جاهای خیس از آب زنده بمانند.
چاهک ها با گونی هایی از علوفه کهنه پوشانده شدند تا هم به کرم ها اجازه فرار به خاک اطراف را ندهند و هم به آب مازاد اجازه زهکشی را بدهند.سپس چاهک ها با باقیمانده مواد آلی روستایی همانند کاه و دیگر محصولات, فضولات حیوانی, علف هرزهای سبزو برگها پر شد.چاهک های پر شده با خاک شل پوشش داده شد و یک هفته یا چیزی در این مایه ها مرطوب نگه داشته شد.یکی دو جا روی کپه بخوبی آبیاری شدند و کرم ها از جعبه پرورش دهنده به بالای کپه منتقل شدند.کرم ها بلافاصله به داخل خاک نم دار نقب زدند.
به منظور برداشت کرم ها از جعبه ها, دو سوم جعبه داخل یک جعبه جدید پوشانده شده با برگ موز یا روزنامه قدیمی خالی شد.سپس جعبه اولیه با مواد بستری تازه آماده شد و باقیمانده کرم ها دوباره تکثیر شدند.کرم های خالی شده از جعبه با دست برداشت شدند و به کپه اضافه شدند.
چاهک های کمپوست برای یک دوره دو ماهه رها شدند; ایده آل این است که چاهک ها از گرمای نورخورشید محفوظ شوند و رطوبتشان نگهداری گردد.در دو ماه, حدود 10 کیلوگرم فضله به ازای هر کیلوگرم کرم تولید شد.چاهک ها سپس به گستره حدود دو سوم تا سه چهارم حفاری شدند و توده کرم ها بوسیله دست یا الک کردن برداشت گردید.این امر کرم های کافی را در حوضچه برای کمپوست سازی بعدی فراهم نمود و حوضچه با باقیمانده های آلی تازه مجددا پر شد.کمپوست تحت نور آفتاب خشک شد و برای تولید مواد با کیفیت خوب ,الک گردید.نتیجه یک آنالیز عمومی بصورت زیر بود:مواد آلی 9.3 درصد, ازت 8.3 درصد, فسفر 4.5 درصد, پتاسیم 1 درصد(محلول در آب),کلسیم 0.4 درصد و منیزیم 0.1 درصد.
کرم های مازاد برداشت شده از چاهک ها یا در چاهک های دیگر مورد استفاده قرار گرفتند یا به دیگر کشاورزان به همان قصد فروخته شدند یا بصورت غذای مکمل حیوانات استفاده یا فروخته شدند یا به عنوان غذای ماهی استفاده شدند و یا در آماده سازی غذای ویژه انسان ها استفاده شدند.
ورمی کمپوست در کوبا
در کوبا روش های مختلفی برای تکثیر کرم ها و ورمی کمپوست وجود دارد.
ردیف آبشخورهای کرمی
عمومی ترین روش مورد استفاده آبشخورهای سیمانی(60 سانتیمتر در 180 سانتیمتر) است که کرم ها را افزایش می دهد و کمپوست کرمی تولید می نماید.به خاطر شرایط آب و هوایی آن ها هر روز آبیاری می شوند.در این بسترها, تنها ماده اولیه کرم ها کود است.این کود برای یک هفته قبل از اضافه شدن به آبشخور کهنه می شود.اول یک لایه 7.5 تا 10 سانتیمتری از کود توی آبشخور خالی رها می گردد و سپس کرم ها اضافه می گردند.همچنان که کرم ها کود را مصرف می کنند, کود بیشتری در حدود هر ده روز لایه بالاییشان می شود تا اینکه کمپوست کرمی در مدت دو ماهه 5 سانتیمتر بالای آبشخور بیاید.سپس کرم ها از کمپوست جدا می شوند و به آبشخور دیگری منتقل می گردند.
ویندرو
روش دیگر ورمی کمپوست ویندرو است.فضولات گاوی در 90 سانتیمتر عرض و 90 سانتیمتر ارتفاع کپه می شوند.سپس با کرم ها بذر دهی می گردند.همچنان که کرم ها مسیرشان را در میان ویندرو باز کردند, کود تازه به انتهای ردیف اضافه می شود و کرم ها به طرف جلو حرکت می کنند.ردیف ها با ساقه های برگی یا برگ خرما پوشیده می شوند تا خنکی و سایه را حفظ کنند.بعضی از این ردیف ها سیستم قطره ای دارند (یک لوله که در طول ردیف جریان می یابد و سوراخ هایی در داخل دارد) ولی اغلب توسط دست آبیاری می شوند.بعضی از این ردیف ها ده ها متر طول دارند.کمپوست از انتهای مخالف و همچنان که کرم ها به طرف جلو حرکت کردند جمع آوری می شود.سپس کمپوست در کیسه شده و فروخته می شود.کود تازه با کرم ها بذر دهی شده شروع به ردیف شدن کرده و فرآیند دوباره آغاز می گردد.بعضی از ویندروها آجرهایی در کناره هایشان دارند اما اغلب به سادگی کپه هایی از کود را بدون کناره ها یا حفاظت دارند.کود ساکن در 90 روز کمپوست می شود.سپس به ردیف ها انتقال داده می شود تا کرم ها اضافه گردند.ویندرو ها برای کمپوست پوسته های برنج و کیک شکر هم استفاده می شوند(کیک آن چیزی است که بعد از فرآیند نیشکر باقی می ماند) ولی این مواد بسیار زیاد با فضولات حیوانی مخلوط می گردند.خرده های غذا بعضی وقت ها به بستر کرم ها اضافه می شوند.
بستر کرمی هندی
این نوع ورمی کمپوست از مواد زیر استفاده می کند:کرم های پرورش دهنده اسب, یک بستر چوبی و ضایعات آلی.بستر باید طول مطلوب داشته باشد و ارتفاع حدود 75 سانتیمتر و عرض 120 سانتیمتر را دارا باشد.کرم ها باید برای هر بخش ضایعات مورد عمل قرار گیرند.دیگر گامهای فرآیند عبارتند از:
کود و فضولات گاوی از جان پناه های گاوها جمع آوری می شود.
فضولات گاوی 7 الی 10 روز نگهداری می شود تا خنک گردد.
ردیف بسترهای فضولات و برگ باقیمانده های محصولات با یک متر عرض و حدود 75 سانتیمتر ارتفاع ساخته شده و یک فاصله 75 سانتیمتری بین دو ردیف ایجاد می گردد.
در ردیف بسترها, ضایعات محصولاتی همچون برگ ها, کاه و غیره به صورت متناوب با کود لایه بندی می شود تا به ارتفاع حدود 75 سانتیمتر برسد.بسترها 4 الی 5 روز برای خنک شدن نگه داشته می شوند.
آب پاشیده می شود تا کمک کند که مواد قابل کمپوست شدن خنک گردند.
کرم های خاکی در بالای ردیف بستر قرار می گیرند.حدود یک کیلوگرم کرم مقدار ی است که به ردیف کود تلقیح می شود.
توده بعد از پوشش با برگ موز برای 2-3 روز بدون بهم خوردگی رها می شود.پوشش با گونی ها و یا کیسه های کنف به خاطر اینکه بستر کود را گرم می کند توصیه نمی گردد.
بستر بعد از دو سه روز سر گشاده می شود.ده سانتیمتر از بخش بالاتر کود به کمک وسیله ای دستی و مناسب سست می شود.
بستر دوباره پوشش داده می شود.کرم ها از بستر بالاتر ده سانتی متری تغذیه می کنند.این بخش در مدت 7 الی 10 روز حاوی فضولات کرمی می شود.
این بخش(کود فضولات کرمی) برداشته شده و نزدیک بستر جمع می شود.بخش دیگر بالاتر 10 سانتیمتری سست می شود و دوباره با برگ ها پوشیده می شود.
رطوبت در بستر توسط آب پاشی منظم آب فراهم می گردد.
بخش سست شده کود در 7 الی 10 روز دیگر حاوی فضولات کرمی می شود و مجددا جمع آوری می گردد.
بنابراین در مدتی 40 روزه حدود 60 سانتیمتر بستر به ورمی کمپوست تبدیل می شود و در سه تا 4 فرصت جمع آوری می شود.
بستر باقیمانده ای که حدود 10 سانتیمتر ارتفاع دارد شامل کرم های خاکی مخلوط شده با کود است.
مخلوط کود تازه و باقیمانده های آلی روی بستر باقیمانده حاوی کرم های خاکی قرار می گیرد و فرآیند کمپوست از نو آغاز می گردد.
کود جمع آوری شده از بستر از طریق الک کردن فاقد کرم می شود.مواد خارجی یا کمپوست نشده نیز از این راه حذف می شوند.
کود آشغالگیری شده کیسه می شود و درصورت نیاز استفاده یا فروخته می گردد.
افزایش محصول ورمی کمپوست
تولید ورمی کمپوست با استفاده از کرم های کمپوست رو خاکی همچون ایزنیا فوئتیدا, لومبریکوس روبلوس و اودریلوس اوجنیا می تواند به گونه ای کارآمد با ضمیمه کردن ادرار گاوی به ضایعات آلی مورد استفاده در کمپوست سازی ازدیاد حاصل نماید.ادرار رقیق نشده می تواند برای مرطوب نگه داشتن ضایعات آلی در طی دوره کمپوست سازی مقدماتی(قبل از اضافه کردن کرم ها) مورد استفاده قرار گیرد.بعد از فعالیت اولیه کرم ادرار می تواند با مقدار معادل آب رقیق شود.هیچ مشکلی با استفاده روزانه ادرار رقیق شده گاو برای مرطوب کردن بستر ورمی کمپوست مشاهده نخواهد شد.
این فناوری ساده می تواند ورمی کمپوست را با محتویات ازت بالاتر تولید نماید.به علاوه کرم ها خیلی فعال خواهند شد و ورمی کمپوست می تواند دست کم ده روز زودتر برداشت گردد.
تجمیع کمپوست سازی سنتی و ورمی کمپوست
مشکلات مرتبط با کمپوست سازی ترموفیلیک سنتی مرتبط هستند با:زمان طولانی فرآیند, چرخاندن مکرر مواد, کاهش اندازه مواد برای افزایش سطح, افت مواد مغذی در طی فرآیند طولانی و محصول منتچ ناهمگن.هرچند فایده اصلی کمپوست سازی ترموفیلیک درجه حرارت های تولید شده در فرآیند هستند که آنقدر بالا می روند که پاتوژن ها را کشته و از بین ببرند.
در ورمی کمپوست, کرم های خاکی هر دو نقش چرخاندن و نگهداری مواد را در شرایط هوازی بر عهده دارند و بنابراین نیاز به عملکرد مکانیکی را کاهش می دهند.در مجموع ورمی کمپوست تولیدی همگن است.هرچند ایراد عمده فرآیند ورمی کمپوست در این است که درجه حرارت برای از بین بردن پاتوژن ها به قدر کافی بالا نیست.در حالی که در کمپوست سازی ترموفیلیک سنتی درجه حرارت به بالای 70 درجه سانتیگراد می رسد, فرآیند ورمی کمپوست باید زیر 35 درجه سانتیگراد نگهداری شود.
مطالعه ای در رابطه با احتمال تجمیع کمپوست سازی ترموفیلیک سنتی و ورمی کمپوست انجام گرفته است.کار , ترکیبی دائمی از هر دو فرآیند است و کل فرآیند بهتر می شود و کیفیت محصول تولیدی ارتقا می یابد.دو بررسی که در این باب صورت گرفته به قرار زیر است:الف-پیش کمپوست سازی که با ورمی کمپوست دنبال می شود.ب-پیش ورمی کمپوست که با کمپوست دنبال می شود.مدت زمان عملکرد هر یک از این عملکردهای ترکیبی به صورت مختصر 4 هفته بود.یک مقایسه با کمپوست سازی با کرم(ورمی کمپوست) با زمان 56 روزه انجام گرفت.نتایج حاصله از ترکیب دو فرآیند زمان تثبیت را کوتاهتر کرد و کیفیت محصول را بهبود بخشید.علاوه بر این, محصول منتج پایدارتر و مستحکم تر بود,تاثیرات بالقوه کمتری بر محیط زیست داشت و نیازمندی های کاهش پاتوژن ها را بهتر برآورده می کرد.
