ایجاد و حفاظت از چشمه( کد 0404)

چشمه ها در جاهایی هستند که آب زیر زمینی از سطح زمین بیرون می زند.چشمه ها عموما در راستای دامنه کوه,نواحی پست و یا پایه شیب ها به چشم می خورند.

چشمه وقتی تشکیل می شود که فشار طبیعی , آب زیر زمینی را به بالای سطح زمین بکشاند.این امر می تواند در نقطه ای مشخص و یا در سطح نفوذ وسیع اتفاق بیفتد.چشمه ها بعضی وقت ها به عنوان منابع آب مورد استفاده قرار می گیرند و اگر به گونه مناسبی اجرا و نگهداری شوند می توانند منابع نسبتا ارزان و مورد اطمینانی از آب آشامیدنی باشند.
ملاحظات اجرای چشمه
وقتی که یک چشمه به عنوان منبع آب آشامیدنی شما مد نظر قرار می گیرد مهم است که اطمینان حاصل شود که میزان جریان در طی سال قابل اطمینان است.جریان چشمه ای که در طول سال به میزان زیادی کم و زیاد می شود شاخصی بر غیر قابل اعتماد بودن چشمه است و یا بر پتانسیل آلودگی آن دلالت می کند.تاریخچه چشمه را می توان از مراجعه به مالک قبلی و یا همسایگان آن بدست آورد.
قبل از استفاده از چشمه باید کیفیت آن را هم مورد توجه قرار داد.قبل از اجرای چشمه نمونه ای از آن را بگیرید و آزمایش کنید تا مطمئن شوید با تصفیه ای اقتصادی و کارآ قادرید آب را برای مصارف انسانی ایمن سازید(آزمایشات مورد نیاز در جاهای دیگر آمده است) از آنجا که چشمه ها از آب های زیر زمینی کم عمق که در طی دوره کوتاهی از زمان جریان می یابند و ممکن است با آب های سطحی تداخل کنند تامین می شوند احتمال آلودگی آنها بالاست.به این دلیل اغلب چشمه ها قبل از اینکه به عنوان منبع آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گیرند نیاز به تصفیه دارند.آزمایش نشان می دهد که چقدر تصفیه مورد نیاز است و اینکه ممکن است تامین آب از سایر منابع اقتصادی تر باشد.
آماده سازی برای اجرای چشمه
از آنجا که چشمه ها معمولا توسط آب های زیر زمینی کم عمق تغذیه می شوند کیفیت آنها ممکن است در زمان های ویژه ای از سال مسئله باشد.اگر ممکن باشد , میزان جریان آب چشمه باید در طول سال پایش شود اما سنجش جریان در اواخر تابستان و پاییز فوق العاده مهم است زیرا در این مواقع , سطح آب زیر زمینی پایین تر و میزان جریان چشمه در کمترین حد خود است.چشمه های مورد استفاده برای منابع آب آشامیدنی باید دست کم 2 گالن در دقیقه آب را در تمام طول سال فراهم نمایند مگر اینکه امکان استفاده از منابع ذخیره فراهم باشد.مقدار آبی که شما از چشمه تان نیاز دارید وابسته به استفاده های خانگی روزانه ای است که از آب به عمل می آورید.آب مورد نیاز خانه اختصاصی شما وابسته به استفاده از آب, ذخیره آب و وسایل صرفه جویی در مصرف آب است که در خانه مورد استفاده تان است.هرچند هر شخص به طور متوسط در هر روز بین 50 تا 75 گالن آب مصرف می کند.برای تعیین نیاز آبی خانگیتان می توانید مشورت با ما را هم از نظر دور نداشته باشید.
میزان جریان چشمه را می توانید با کندن یک چاله 5 گالنی در شیب چشمه و اجازه دادن به آب که واردش شود تخمین بزنید.میزان جریان با اندازه گیری زمانی که طول می کشد تا چاله پر شود تعیین می گردد.ظرف نمونه برداری را از آزمایشگاهی معتبر گرفته و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه بفرستید تا کیفیت آب را تعیین نماید.با جستجو در اینترنت هم می توانید آزمایشگاههای نزدیک چشمه را شناسایی نمایید.با تعیین کمیت و کیفیت آب وقت آن می رسد که به اجرای چشمه اقدام نمایید.
اجرای چشمه
یک چشمه می تواند بصورت یک منبع آب آشامیدنی در بیاید و این کار با جمع کردن آب تخلیه شده به داخل مخزن ذخیره بهداشتی که توسط لوله یا سفال صورت می گیرد ممکن است.
حفاظت چشمه از منابع آب سطحی در تمامی مراحل اجرای چشمه ضروری است.چشمه می تواند به دو روش مختلف اجرا شود و روش انتخابی وابسته به این است که چشمه متمرکز یا نفوذی باشد.روش عمومی اجرای چشمه در صفحات زیر آمده است.
رویه های اجرای چشمه:چشمه های متمرکز
معمولا وقتی که آب زیر زمینی از یک خروجی مشخص در سطح زمین جریان می یابد ,ما شاهد چشمه متمرکز هستیم.چشمه های متمرکز دیدنی هستند و اغلب در راستای دامنه تپه ها و جاهایی که سطح آب زیر زمینی از طریق منافذ تخته سنگ های چین خورده بیرون می زند ,دیده می شوند.اجرای این نوع چشمه نسبتا آسان است(تصویر شماره یک) و نسبت به دیگر انواع چشمه ها آلودگی کمتری دارد.

تصویر شماره یک-اجرای چشمه متمرکز
گام های اجرای چشمه متمرکز
از خروجی چشمه , زمین بالا دست شیب را حفاری کنید تا 3 فوت آب جریان بیابد.
یک سنگ بستر را برای ایجاد یک مخزن جداسازی به کار بگیرید.
از خروجی چشمه و در پایین دست شیب یک دیوار بتنی یا پلاستیکی جمع آوری ایجاد نمایید.
یک لوله را در پایین دیواره جمع آوری قرار دهید تا آب را از مخزن جداساز به حوضچه بتنی یا پلاستیکی چشمه هدایت نماید.(توجه:اگر به آب اجازه داده شود که پشت دیوار پس بزند مشکلاتی با جریان چشمه خواهید داشت)
منایع بالقوه آلودگی را حذف کنید و آب سطحی را از حوضچه یا سطح جمع آوری چشمه منحرف و دور نمایید.
انواع دیگری از مخازن جداساز و دیوارهای جمع آوری می توانند بصورت نشان داده شده در تصویر 2 ساخته شوند.

تصویر 2-نوعی دیگر از سیستم جمع آوری و منظره مقطع عرضی چشمه متمرکز
چشمه های متمرکز در زمینهای پایین دست
بعضی از چشمه های متمرکز در دره ها یا زمینهای پایین دست ظاهر می شوند.چشمه ای که در زمینی پایین (کم ارتفاع) واقع شده ممکن است در برابر آلودگی باکتریایی مشکل ایمن شود زیرا آبهای سطحی تمایل دارند که خود را به این دره ها برسانند.به این دلیل بسیار مهم است که آب این چشمه ها در فواصل زمانی معین آزمایش شده و در صورت نیاز ضدعفونی گردد.برای ایجاد چشمه در زمین پست تمامی گام های بالا که در مورد ایجاد چشمه های متمرکز عنوان گردیده باید برداشته شوند اما دیوار جمع آوری ممکن است مورد نیاز نباشد.
رویه های ایجاد چشمه:چشمه های نفوذی
چشمه های نفوذی وقتی که آب زیر زمینی کم عمق از زمین روی یک حوزه وسیع نشت یا نفوذ می کند و نقطه خروجی مشخصی ندارد,شکل می گیرند.این نوع چشمه ها معمولا وقتی که یک لایه خاک نفوذناپذیر مجددا آب زیر زمینی را به سطح هدایت می کنند,روی می دهند.(تصویر 3 را ببینید)این چشمه ها فوق العاده مستعد آلودگی از منابع سطحی نیز هستند و قبل از اجرا نیاز به پایش دارند تا معلوم شود در تمامی طول سال منبع آبی قابل اطمینان به شمار می آیند.اینکه جریان اغلب پایینتر از چشمه های نشت است ,این چشمه ها را کمتر قابل اطمینان می سازد.

تصویر 3-اجرای چشمه در یک حوزه نشت.توجه:ترانشه باید 18 تا 24 اینچ عرض داشته باشد و 6 اینچ به داخل لایه نفوذ ناپذیر ( و نه در سراسر آن) کشیده شود و در هر طرف به 4 تا 6 فوت در آنسوی سطح نشت برسد.)
گام های اجرای چشمه نفوذی(برای جزییات تصویر 3 را ببینید)
در شیب بالای نشت چاهک های آزمایش را حفاری نمایید تا به نقطه ای برسید که لایه نفوذ ناپذیر 3 فوت زیر زمین است.
ترانشه ای با عرض تقریبا 18 تا 24 اینچ در میان شیب ایجاد نمایید.ترانشه باید 6 اینچ داخل لایه نفوذ ناپذیر شود(زیر لایه آبدار) و باید 4 تا 6 فوت آنور سطح نشت کشانیده شود.سفال جمع آوری 4 اینچی را ایجاد نمایید و اطراف آن را از ماسه پر کنید.
ایجاد دیوار جمع آوری به شما کمک می کند که مانع فرار آب سفال جمع آوری شوید.این دیوار جمع آوری باید از 4 تا 6 اینچ بتن ساخته شود.
سفال جمع آوری باید به لوله 4 اینچی متصل شود که به حوضچه چشمه می رود.ورودی حوضچه باید زیر ارتفاع سفال جمع کننده باشد.
منبع آلودگی را حذف کنید و آب سطحی را به دور از حوضچه چشمه یا سطح جمع آوری منحرف نمایید.
رویه های اجرای چشمه:ملاحظات حوضچه چشمه
یک حوضچه چشمه یک سازه آب بند است که اطراف چشمه شما ساخته شده تا آن را از رواناب سطحی آلوده ایزوله نماید.مهم است که این حوضچه به گونه ای مناسب ساخته شود تا اطمینان حاصل شود که آب سطحی,حشرات و حیوانات کوچک نمی توانند وارد سازه شوند.اگر طراحی به گونه مناسبی صورت گیرد, می تواند در طی موقعیت هایی که دبی چشمه زیر حد نرمال است مخزن ذخیره ای را فراهم نماید.مهم است که سطح آب دور از حوضچه چشمه نگهداری شود و فنس کشی حیوانات باید خارج از سطح زهکشی چشمه باشد.تمامی فعالیت ها باید حد اقل 100 فوت دور از حوضچه چشمه انجام گردند.

تصویر 4-مثالی از حوضچه چشمه
اندازه حوضچه چشمه وابسته به ذخیره مورد نیاز است.حوضچه باید دست کم 4 فوت عمق داشته باشد و باید حداقل یک فوت بالای زمین کشیده شده باشد.
اغلب حوضچه های چشمه بتنی هستند.
یک حوضچه چشمه که بخوبی ساخته می شود, پوششی آب بند خواهد داشت که همانند درپوش جعبه کفش بخوبی فیت می شود.این امر از ورود حشرات,حیوانات و آب های سطحی به داخل چشمه ممانعت به عمل می آورد.
یک لوله سرریز و یک لوله خروجی ایجاد نمایید.زهکش به حوضچه اجازه می دهد که به طور دوره ای تمیز شود.

تصویر 5-ساخت حوضچه چشمه
مدیریت مناسب چشمه ها
حذف منابع آلودگی
موضوع این نیست که چه نوع چشمه ای را اجرا می کنید!موضوع این است که منابع بالقوه آلودگی را از سطح زهکشی چشمه حذف کنید(سطح بالادست شیب نقطه تخلیه چشمه) آب سطحی زهکشی شونده به داخل حوزه باید مجددا هدایت شوند و تمامی فعالیت ها باید در حوزه زهکش محدود شوند.اگر دام هایی وجود دارند , فنس ها باید برای نگهداری حیوانات که منابع آب آشامیدنی را آلوده نکنند, مورد استفاده قرار گیرند.
آزمایش و ضدعفونی آب
به مجرد اینکه چشمه اجرا می شود و منابع آلودگی مجاور حذف می گردند, ضدعفونی کل آب سیستم مهم است ! اگر آزمایش آب دلالت بر آلودگی باکتریایی نماید, موقعیت منبع آب را کنترل کنید و مسیرهای آلودگی بالقوه سیستم را بهسازی نمایید.در صورت فراهم شدن بهبودی, به سیستم توسط کلرزنی شوک وارد کنید.بعد از دو هفته ,آب مجددا باید توسط یک آزمایشگاه معتبر مورد آزمایش قرار گیرد.اگر آزمایش آب مجددا آلودگی باکتریایی را نشان دهد,مالک هم اختیار دار این است که منبع جدید آب پیدا کند و هم اینکه سیستم ضدعفونی مستمری همانند اشعه فرابنفش را نصب نماید.اغلب چشمه های مورد استفاده برای تامین آب آشامیدنی نیاز به درجاتی از ضدعفونی مستمر دارند تا آب را برای مصرف ایمن نمایند.برای آگاهی بیشتر در باره تصفیه منابع آب دارای باکتری های کلیفرم,با ما مشورت نمایید.
آب آشامیدنی حاصل از چشمه های کنار جاده
استفاده از چشمه های کنار جاده برای تامین آب آشامیدنی اهالی روستا امری معمول نیست.هر چند دانستن این موضوع مهم است که چشمه های کنار جاده به اندازه چشمه های دارای مالک اختصاصی,داوطلب آلودگی باکتریایی هستند.در حقیقت خیلی از چشمه های کنار جاده که در مناطق دارای مالکیت عمومی واقع شده اند ممکن است نیاز به ضدعفونی مستمر داشته باشند که منبع آب مصرفی را ایمن می نماید.هر چشمه کنار جاده که به عنوان منبع تامین آب آشامیدنی مردم مورد استفاده قرار می گیرد ,باید برای تعیین حضور و عدم باکتری های کلیفرم آزمایش شود.این چشمه ها فقط بعد از آزمایش و معلوم شدن اینکه باکتری کلیفرم ندارند می توانند به عنوان منبع آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گیرند.وقتی پای ایمنی و سلامت خانواده تان به میان می آید,فرض نکنید که منبع آب آشامیدنی ایمن است!
آگاهی های بیشتر
برای اطلاعات اضافی در باره مدیریت انواع سیستم های آب اختصاصی,با ما مشورت نمایید.