زهکشی:کارگذاری زهکشی
انواع لوله ها
لوله های زهکشی و فاضلابرو از محدوده ای از مواد مختلف ساخته شده و شامل رس شیشه ای، یو پی وی سی،بتن، آهن و آزبست می باشند.این متن فقط برای لوله های صلب قابلیت استفاده دارد.اغلب زهکش های خانگی مورد استفاده در بریتانیا و ایرلند رسی یا پلاستیکی می باشند.سیستم های زهکشی پلاستیکی یو پی وی سی در مناطق مدرن عمومی تر شده اند و لذا تنها زهکش های رسی و پلاستیکی در اینجا عنوان می گردند.

مواد دیگر مورد استفاده برای لوله های زهکشی شامل چدن و داکتیل، پلاستیک های مسلح فایبر گلاس، پلی اتیلن دانسیته بالا، بتن، آزبست و الیاف قیری می باشند.
اغلب کاربردهای زهکش های خانگی جدید از رس هایی استفاده می کنند که به عنوان لوله های انتهای ساده به کار می روند، زیرا آن ها نسبت به لوله های ساکتی)کاسه ای( ارجح می باشند.لوله های انتهای ساده آن هایی هستند که انتهای همانند داشته و بوسیله کوپلینگ اتصال می یابند.لوله های ساکتی انتهای نر و ماده قابل شناسایی دارند و باید به گونه ای قرار گیرند که نقطه انتهایی بالادستی "مادگی" باشد.خیلی از مایملک قدیمی تر زهکش های رسی ساکتی دارند و عموما دارای ابعاد بزرگ هستند.معامله گرهای ساختمانی معمولا محدوده ای از آداپتورها را دارند که می توانند لوله های رسی یا پلاستیکی انتها ساده متریک را به انواع لوله های رسی قدیمی تر ساکت دار متصل نمایند.

انواع لوله های(L تا R)
رسی ساکت دار
کوپلینگ رسی انتها ساده C/W
پلاستیک 100/150 میلی متر

فیتینگ ها و لوله های رسی

فیتینگ ها و لوله های پلاستیکی
هر دو ماده خواص هیدرولیکی فوق العاده ای دارند و بنابر این در هنگام استفاده از یکی از آن ها در پروژه شما، احتمالا قیمت عامل تعیین کننده خواهد بود.با این حال، فاکتورهایی هم هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.در این باب دست کم باید قدرت ویژه نسبی هر نوع و اثری که هر کدام روی فناوری های کارگذاری می گذارند را در نظر گرفت.
رس شیشه ای خیلی قوی تر از معادل پلاستیکی خود است و در هنگام دفن استعداد کمتری برای انحراف دارد.بنابراین، رس شیشه ای یا سفال با بهره گیری از مواد دانه ای بستر در برابر بارگذاری خارجی مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد.لوله های رسی می توانند مستقیما در داخل ترانشه های تشکیل شده و اماده گردیده قرار گیرند(به عنوان بستر سازی کلاس D شناخته می شود)، در حالی که لوله های پلاستیکی توسط شن های کوچک انتخابی یا ریگ های نخودی احاطه خواهند شد.این مواد اساسی بسترسازی می توانند هزینه ای برابر و یا حتی بیش از لوله ها و فیتینگ های مورد نیاز کار داشته باشند.
کدام بهتر است؟
ادعا شده است که محدوده فیتینگ ها، خم ها، اتصالات و ...لوله های سفالی بیش از پلاستیکی ها می باشد و کوپلینگ های قابل انعطاف لوله های سفالی از کوپلینگ های پلاستیک سخت رل خود را بهتر بازی می کنند.کوپلینگ های آداپتور که لوله های پلاستیکی را به لوله های سفالی یا بر عکس متصل می کنند نیز در دسترس هستند.
لوله های پلاستیکی از لوله های سفالی خیلی سبکتر هستند و بنابراین راحت تر دستکاری می شوند.آن ها می توانند براحتی با اره آهن بر بریده شوند، در حالی که لوله های سفالی سنگین هستند و نیاز دارند که توسط برنده های ویژه لوله یا اره برقی بریده شوند.لوله های سفالی نسبتا ترد هستند و جهت اجتناب از شکستگی های اتفاقی باید در هنگام دستکاری آن ها نهایت مراقبت به عمل آید.
اگرچه در 25 سال قبل لوله های سفالی در بازار زهکشی لوله های غالبی بوده اند، در سال های اخیر بازار آن ها بطور قابل ملاحظه ای تحت تاثیر بازار لوله های پلاستیکی واقع شده است.با این حال، امروزه سفال مجددا به مبارزه بازگشته است و وفق ادعاها، علاوه بر استفاده از موادی که بیشتر دوستدار محیط زیست هستند، در طی تولید نیاز به هزینه های کمتر انرژی داشته و در حین اجرا مواد و مصالح بسترسازی و بک فیل(خاک پوششی) کمتری نیاز دارد.به علاوه، انجمن توسعه لوله های سفالی تلاش دارد که فروش لوله های سفالی را به دلیل مقاومت کامل آن ها در برابر جویدن موش ها و رات ها و آسیب دیدگی کمترشان در برابر فناوری های جت فشار بالا، که عمومی ترین روش تمیزسازی زهکش ها و فاضلابروها است، بیشتر نماید.برخی از لوله های سفالی امروزه قادرند در برابر فشار جت 7500 پوند بر اینچ مربع ایستادگی نمایند.
انتخاب نهایی ماده را تصریح کننده یا پیمانکار انجام می دهد.هنگام گسترش سیستم زهکشی موجود، ما ترجیح می دهیم که سیستم موجود را مچ کرده و برای مثال پلاستیک را به پلاستیک و سفال را به سفال اتصال دهیم.این امر در شرایطی است که پیمانکار یا تصریح کننده در برابر موضوع مقاومتی نشان ندهد.برای کار جدید سفال معمولا کمی ارزانتر بوده و قابلیت انعطاف بیشتری دارد.

سیستم های سفالی چقدر محتویات پلاستیکی می توانند داشته باشند؟
اغلب زهکش های خانگی لوله های سفالی 100 میلی متر یا پلی اتیلنی 110 میلی متری هستند.با این حال اگر لوله متعلق به چند خانوار باشد یا بارهای سنگین تر از نرمال دریافت دارد، می تواند دارای قطر 150 میلی متر هم باشد.
انواع بسترسازی
دو نوع عمومی بسترسازی، یکی برای هر نوع لوله، در برابر هم شرح داده می شوند.آن ها کلاس های متعدد بسترسازی برای زهکشی دارند و برای انواع و اقسام شرایط زمین، انواع لوله و بارگذاری های پیش بینی شده طراحی می گردند.هر کلاس با یک حرف ویژه معرفی می گردد.

بسترسازی، پوشش کناره و پشتی

پوشش انتخابی باید آزاد از سنگ های با قطر بیش از 40 میلی متر، کلوخه رس های بزرگتر از 100 میلی متر، تکه های مصالح ساختمانی، ماده آلی یا هر ماده یخ زده باشد.
مواد دانه ای مورد استفاده برای بسترسازی لوله و خاک جانبی باید وفق BS EN 1610 باشند.

کارگذاری لوله ها
لوله ها عموما در ترانشه ها کارگذاری می شوند.در نتیجه مراقبت فراوانی باید در هنگام کار در ترانشه ها صورت پذیرد.کلاپس و فروریختگی ترانشه ها تجربه وحشتناکی است(نپرسید چرا؟!) این امر به جراحات و صدمات جدی تا خفیف انجامیده و در خیلی از موارد باعث از دست رفتن دست و پا و یا جان آدم ها می گردد.
هر ترانشه با عمق بیش از 1200 میلی متر باید بخوبی محافظت گردد.
ریسک نکنید!
ترانشه ها را در طولی بیش از اندازه مورد نیاز باز نکنید.
از فنس های مانع یا موانع ایمنی برای دور نگه داشتن بچه ها و عموم مردم از حفاری ها استفاده نمایید.
از حفاری ترانشه ها در آب و هوای نامساعد پرهیز نمایید.
پیش از کارگذاری لوله، ترانشه ها را به مقدار زیادی باز نسازید.
عرض ترانشه را به حداقل برسانید(عموما قطر لوله به اضافه 300 میلی متر)
همیشه حداقل 600 میلی متر پشت لبه ترانشه های باز بایستید.
هرگز در ترانشه به تنهایی کار نکنید.همیشه ترجیحا دوست یا یاور را به همراه داشته باشید.
اصول کارگذاری لوله
روش های عمومی کارگذاری برای 3 تا از عمومی ترین لوله ها در زیر مورد توجه قرار گرفته اند.دستکاری، برش و اتصال برای هر نوع لوله کاملا فرق می کند و با محدوده ای از اتصالات مرتبط است، ولی اصول عمومی ثابت باقی می ماند.لوله ها باید در خط مستقیم و شیب ثابت کارگذاری شوند.برای اطمینان از صحت مسیر و سطح، می توان از خط ریسمان کشیده، ریل های مستقیم یا، آنچه که امروزه عمومی تر است، خط لیزر استفاده نمود.بستر از پیش آماده شده و در صورت نیاز در محل های ساکت دارای فرورفتگی خاکبرداری شده می باشد.
لوله ها باید روی بستر کامل مواد دانه ای قرار گرفته و روی آجرها، تکه های سنگ و قلوه سنگ های شکسته واقع نشوند.لوله باید داخل بستر سکنی گزیده و یا دارای بستر فشرده در زیر خود باشد تا مسیر و سطح درست آن وفق خط راهنما تعیین گردد.(ریسمان یا لیزر)

کارگذاری لوله
کارگذاری لوله های انتها ساده(سفال یا پلاستیک)
همچنان که در بالا متذکر گشتیم، خیلی از سیستم های زهکشی به نام "انتها ساده" مصطلح شده اند.این به لوله هایی ارجاع داده می شود که ساکت یکپارچه ندارند و برای اتصال به دیگر لوله ها و اتصالات به کوپلینگ ها متکی هستند.این نوع سیستم مزایایی را نسبت به نوع ساکت و اسپیگات دارد، زیرا کوپلینگ های جداگانه انعطاف پذیری بیشتری دارند و برش های لوله ها می توانند توسط اضافه کردن ساده یک کوپلینگ به هر انتها مورد استفاده قرار گیرند.
انتهای لوله ها، خواه پلاستیکی و خواه سفالی باشند، در هنگام جدید بودن پخ می باشد.لوله ها و اتصالاتی که بریده شده اند، ممکن است نیاز داشته باشند که در محل دارای انتهای بریده شده پخ شوند.با استفاده از یک سوهان می توان براحتی انتهای بریده شده لوله های پلاستیکی را پخ نمود.لوله های سفالی معمولا از یک متخصص استفاده کرده و انتهای خود را با استفاده از یک چکش سبک مرتب می نمایند.استفاده از یک ابزار ویژه مرتب سازی لوله نیز کاملا میسر است.
در تمام سیستم های انتها ساده، رویه کارگذاری اساسی یکسان است...
روغن کاری انتهای لوله/فیتینگ و کوپلینگ*
سراندن کوپلینگ روی لوله/فیتینگ
روغن کاری انتهای دریافت کننده کوپلینگ و انتهای لوله/فیتینگ بعدی
سراندن لوله/فیتینگ بعدی داخل کوپلینگ
تکرار در صورت نیاز
*استفاده از صابون یا روغن کاری با پایه روغن می تواند با معامله با معامله گرهای ساختمانی صورت گیرد.

کوپلینگ معمولی

انتهای لوله پخ شده

کارگذاری لوله های پلاستیکی
زهکش های پلاستیکی با دو نوع اتصال در دسترس هستند
حلقه-درزگیر
حلال-جوش
حلقه-درزگیر بیشترین استفاده را دارد و حلال-جوش عموما در فشارهای بیش از حد نرمال همانند فاضلابروهای پمپ شده مورد استفاده قرار می گیرد.
لوله های درزگیر-حلقه مشابه سفال های انتها ساده هستند که در بالا در باره شان صحبت شد.آن ها به یک o رینگ الاستومری داخل کوپلینگ یا ساکت متکی هستند که در برابر دیواره خارجی لوله بالادست یا فیتینگ اتصال فشرده شده و تشکیل یک اتصال کاملا آب بند را می دهد.اتصالات حلقه-درزگیر ممکن است بصورت کوپلینگ های جداگانه یافت شوند و یا لوله و فیتینگ ها ممکن است کوپلینگ های درجا با انتهای مشخص نر و ماده که اسپیگات و ساکت نام دارند داشته باشند.
همچنان که در کارگذاری لوله های انتها ساده بالا بیان گردید، اسپیگات یا کوپلینگ روغن کاری شده و لوله ها با نیروی آرام به یکدیگر اتصال می یابند.
سیستم های حلال-جوش به لوله ها، کوپلینگ ها و اتصالاتی متکی هستند که به وسیله یک حلال ویژه به یکدیگر می چسبند.تولید کنندگان ویژه دستورالعمل های اتصال را ارائه داده و چسب ها/حلال های صحیح را در محدوده ویژه معرفی کرده اند.
مجددا متذکر می شویم که کوپلینگ های جدا یا درجا به سیستم انتخابی ویژه ربط پیدا می کنند.ضروری است که دستورالعمل های اتصال سازنده ها مورد پیروی قرار گیرد و سیمان های حلال بین محصولات/تولید کنندگان مختلف میکس نشوند.

انواع اتصال لوله پلاستیکی حلقه-درزگیر

اتصال لوله پلاستیکی حلال-جوش
کارگذاری سفال ساکت دار
لوله های سفالی ساکت دار عمومی ترین نوع لوله های مورد استفاده برای زهکش های خانگی اقطار 100 و 150 میلی متر بوده اند، ولی توسعه فناوری منجر به این گردید که در اواخر 1960 استفاده از آن ها به خوبی گذشته نباشد.امروزه استفاده اصلی آن ها در اقطار 150 و بیشتر و در زیر بزرگراههای عمومی می باشد.لوله های قدیمی تر هنوز در مناطق قدیمی تر بالا و پایین کشور یافت می شوند و ممکن است تحت نام های "نمک-شیشه"، که به رنگ مشخص آن ها اشاره دارد، و یا "سفال لعابدار" شناخته گردند.معمول است که این لوله ها در هنگام مواجهه و حفاری، در عوض بیرون کشیدن و کارگذاری مجدد جایگزین شوند، زیرا نائل شدن به اتصال کاملا آب بند در مورد آن ها مشکل است; الا اینکه کارگر و اتصال لعابی سخت از مواد گران قیمت به کمک ساخت و ساز بیایند(زیر را ببینید)
اغلب لوله های ساکت دار مدرن از یک حلقه الاستومر o یا نیتریل برای درزگیری اتصال بین ساکت و اسپیگات استفاده می کنند.حلقه o به داخل شیار از پیش تشکیل شده روی اسپیگات لوله ورودی در انتهای اسپیگات محکم شده و حلقه O ، روغنکاری شده و به آرامی وفق همان روش نشان داده شده در بالا برای لوله های انتها ساده فشرده می شود.
این یک سیستم اتصال کارآمد و سریع است، اما ضروری است قبل از ورود اسپیگات، ساکت، تمیز و رها از گرد و غبار، کثیفی، دانه و ... شود.در غیر این صورت یکپارچگی اتصال ممکن است مورد تردید قرار گیرد.

اتصال O رینگ روی لوله ساکت دار
اتصالات لعابی یا سخت روی سفال های ساکت دار در لوله های قدیمی "نمک-شیشه" عمومی هستند(بالا را ببینید)، ولی این روزها استفاده های محدودی دارند.آن ها برای اتصالات ویژه "زینی"، روی خم ها یا دیگر اتصالات و برای اتصال سیستم ساکتی موجود استفاده می شوند.فضای بین اسپیگات و ساکت با یک نوع ریسمان پر شده و تمام اطراف اتصال با یک لعاب سه به یک، نواری که زاویه 45 درجه با استوانه اسپیگات می سازد، احاطه می شود.

اتصال لعاب روی لوله ساکت دار
برش لوله ها
اگرچه محدوده عظیمی از اتصالات و لوازم یدکی برای سیستم های مختلف زهکشی وجود دارد، این نکته که در برخی نقاط، طولی از لوله یا اتصال نیاز به برش به قصد سازگار شدن دارد بدیهی است.
لوله های پلاستیکی با استفاده از یک اره دستی کوچک، اره آهنبر بزرگ یا آسیاب زاویه براحتی بریده شده و سپس با استفاده از یک سوهان، انتهای به تازگی بریده شده پخ می گردد.
لوله های سفالی(همانند دیگر مواد سخت تر) نیاز به وسایل برش ویژه دارند.دو تا از عمومی ترین روش ها استفاده از اره برش برقی یا ابزار برش لوله است که در اطراف لوله پیچیده و یک سری دیسک فولادی سخت را در تماس مستقیم با استوانه لوله قرار می دهد.سپس به فشار اعمال شده از طریق دسته دیلم جهت گاز گرفتن لوله در نقطه مورد نظر تکیه می کند.

پلاستیک می تواند از طریق آسیاب زاویه بریده شود

برش دهنده های لوله
مهم است که هر برش نسبت به بقیه لوله یا اتصالات مربعی باشد.یک راه ساده برای نائل شدن به این موضوع در لوله های راست این است که از یک ورق روزنامه پیچیده شده دور لوله استفاده گردد.تا زمانی که لوله تحت حفاظت کاغذ است، لبه آن حفاظت نسبتا صحیحی از مربع به عمل آورده و یک خط می تواند با گچ، سنگ یا امثالهم علامت گذاری گردد.
در مورد لوله های غیر مستقیم یا اتصالات، عمومی تر این است که برش مربعی توسط چشم صورت گیرد.

برش مربعی لوله
شیب ها و پوشش
حداقل شیب
حداقل شیب زهکش های آب سطحی یک به صد است.
حداقل شیب زهکش فاضلاب یک به چهل است
حداقل پوشش زهکش های پلاستیکی
600 میلی متر برای فضاهای باز باغ و میدان
900 میلی متر زیر جاده ها و وسایط نقلیه سبک
حداقل پوشش زهکش های سفالی
600 میلی متر برای فضاهای باز باغ و میدان
1200 میلی متر زیر جاده ها و وسایط نقلیه سبک
حفاظت بتنی
توجه:اگر حداقل پوشش رعایت نشود، لوله نیازمند پوشش بتنی خواهد بود.هر لوله زیر جاده که کمتر از 1000 میلی متر پوشش داشته باشد، باید تحت حفاظت قرار گیرد(شکل را ببینید)
عرض/ارتفاع کامل یک اتصال کارآ شامل 13 میلی متر سطح قابل فشردگی عموما در هر اتصال گنجانیده می شود.هر چند این ممکن است با هر اتصال جایگزین و البته در برخی شرایط تغییر نماید.
در بسیاری از کاربردها،همانند کاربردهای عمومی، که اصطلاحا "اختلاط لاغر" نام دارند، بتن مورد استفاده قرار می گیرد، اما وقتی بارگذاری روی لوله مطرح می گردد،بتن معادل C20 یا قویتر که مثلا در فونداسیون ها کاربرد دارد مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

فیتینگ ها و نقاط دسترسی
محدوده ای سترگ از اتصالات دردسترس برای تمام انواع سیستم های زهکشی وجود دارد.این اتصالات شامل زهکش ها،قیف ها، تله ها، خم ها و اتصالات استانداردی همچون آیتم های استاندارد بوده و علاوه بر این ها حوضچه های دسترسی، مکان های تمیز کاری و حوضچه های بازرسی که برای دسترسی مناسب بازرسی یا نگهداری طراحی شده اند از جمله فیتینگ ها و نقاط دسترسی هستند.
منهول ها حوضچه های بزرگتر هستند که دست کم 600 میلی متر عرض دارند.نیم لوله ها، کانال نام دارند و روی پایه مستقر می گردند.
اتصالات زهکشی ایده آل و ساختار نقاط دسترسی
نقاط دسترسی
(حوضچه های تمیز کاری، اتصالات دسترسی، حوضچه های بازرسی و منهول ها)
این اتصالات دسترسی اساسی برای بازرسی نگهداری و تعمیرات فراهم کرده و باید در جاهای زیر درج شوند:
ابتدای جریان
خم یا تغییر مسیر
تغییر قطر لوله
اتصال، مگر اینکه جریان به اتصالی متصل شود که از مسیر دیگر قابل میله زنی می باشد.

چنانچه مایل هستید فعالیت خود را با صرف هزینه ای مختصر در سایت "یاشار بوم راشین" تبلیغ نمایید, لطفا اینجا را کلیک کنید.